UNITED 93, του Paul Greengrass
Διαβάζοντας τους τίτλους τέλους, χωρίς να έχω μετακινηθεί ούτε εκατοστό από τη θέση μου -νομίζω δεν είχα πάρει καν αναπνοή- έβλεπα τα γράμματα να πέφτουν: «As himself», μου υπενθύμιζαν, δίπλα σε πολλά ονόματα. Όχι, δεν ήταν διάσημα cameos που έριχναν λίγη από τη λάμψη τους σε αυτή την σκληρή και δυσπεπτη ταινία. Ήταν οι άνθρωποι που τα έζησαν, που συμμετείχαν σ'αυτά τα γεγονότα.
Δεν χρειάζονταν οι τίτλοι για να μου το υπενθυμίσουν. Ούτε να διαβάσω για άλλη μια φορά την ανεστραμμένη ημερομηνία 9/11 στα γράμματα του τέλους. Γιατί κάθε δευτερόλεπτο που την παρακολουθούσα, ήξερα πως αναφέρεται σε κάτι πραγματικό. Και το επαναλάμβανα στον εαυτό μου, μήπως και το συνηθίσει.
Απομαγνητοφωνημένες συνομιλίες, μαύρα κουτιά, πλάνα ειδήσεων.
Και εγω για άλλη μια φορά στην απέναντι πλευρά της οθόνης να κοιτάω με ανοιχτό το στόμα. Και να μην το πιστεύω. Για άλλη μια φορά.
Όπως εκείνο το μεσημέρι, που τρώγοντας το μεσημεριανό μου μπροστά στην τηλεόραση, έβλεπα τους συγκεχυμένους και τρομοκρατημένους τίτλους να περνάνε μπορστά στην οθόνη μαζί με πρωτόγνωρες εικόνες που, μαζί με τα δράματα που ακολούθησαν (και εξακολουθούν), λίγο καιρό αργότερα θα γίνονταν αυτονόητο μέρος της συλλογικής μνήμης: Σα να γεννηθήκαμε έχοντας αυτές τις εικόνες σφηνωμένες στο μυαλό μας. Έχοντας αυτή την αντίληψη για τον κόσμο. Σαν να μην υπήρχε ο κόσμος πριν.
Έχουν περάσει 6 χρόνια. Πολύ μικρό διάστημα για να γυρίσεις πίσω και να μπορέσεις να δεις κάτι τέτοιο αντικειμενικά. Ήδη έχουν πέσει πολλοί στην παγίδα. Γιατί δεν είναι μόνο το ίδιο το γεγονός. Είναι η οπτική. Είναι η ίδια η αντίληψη μας για τον κόσμο. Mετά από εκείνη την ημέρα -και δεν είναι απλά μια φράση κλισε-, βλέπουμε τα πάντα διαφορετικά. Σχεδόν μανιχαϊστικά. Οι μεν δαιμονοποιούν τους δε, σαν να ήταν από πάντα έτσι, σαν να υπήρχε μια προαιώνια διαμάχη Καλού και Κακού.
Ο Greengrass δεν το έκανε. Γύρισε στο σημείο μηδέν, σε εκείνη τη μέρα που ο κόσμος άριχσε να βλέπει τα πάντα διαφορετικά και τον κοίταξε όπως πριν. Σαν να συμβαίνουν τα πάντα για πρώτη φορά ,μπροστά στην κάμερά του, σαν ντοκυμανταιρ: Πλήρως αποδραματοποιημένη, χωρίς μουσική υπόκρουση, η κάμερά του παρακολουθεί σαν εξωτερικός παρατηρητής. Σαν να μην ξέρουμε τι πρόκειται να συμβεί. Όπως τότε, όπως πριν. Οι Aραβες δεν αντιμετωπίζονται καχύποπτα, σαν υποψήφιοι τρομοκράτες στο αερδρόμιο, ούτε από τους συνεπιβάτες τους. Η αεροπειρατεία και η τρομοκρατία είναι έννοια πρωτόγνωρη στο κέντρο ελέγχου.
Υπάρχει ακόμα μια «προτρομοκρατική αθωότητα» που πλεον δεν μπορούμε ούτε καν να διανοηθούμε. Και ο Greengrass, μόλις μια 5ετία μετά, το καταφέρνει. Διαλέγει τον άσημο δευτεραγωνιστή, το τραγικό United 93 που δεν έφτασε στο στόχο του, και διηγείται όλη την ιστορία από εξωτερική σκοπιά. Σε μια εποχή προπαγάνδας και τρομολαγνείας εκατέρωθεν, ο Greengrass προσπαθεί να ελαχιστοποιήσει τις μεγαλοστομίες και να απογυμνώσει μια αλήθεια, με όσα κομμάτια του παζλ μπόρεσε να περισυλλέξει κάτω από τα συντρίμια του United 93.
«Μαμά να ξέρεις ότι σε αγαπάω. Αντίο». Όταν ακούς αυτή τη φράση στη διάρκεια μιας ταινίας, ευελπιστείς αρχικά ,πως το τέλος θα είναι διαφορετικό. Πως ο σκηνοθέτης με λίγη τραγική ειρωνία θα φέρει τελικά τη λύτρωση.
Ή πως τουλάχιστον σε προετοιμάζει για το τραγικό τέλος. Και βγάζεις τα χαρτομάντηλα. Και δακρύζεις.
Όταν όμως γνωρίζεις ποιό θα είναι το τέλος, σωπαίνεις. Και όταν γνωρίζεις πως αυτό συνέβη πραγματικά, κλαις. Χωρίς να προλάβεις να πάρεις χαρτομάντηλα.
Γιατί παρακολυθείς το United 93 στην τελευταία του πτήση.
Μαριάννα Ράντου
Διαβάζοντας τους τίτλους τέλους, χωρίς να έχω μετακινηθεί ούτε εκατοστό από τη θέση μου -νομίζω δεν είχα πάρει καν αναπνοή- έβλεπα τα γράμματα να πέφτουν: «As himself», μου υπενθύμιζαν, δίπλα σε πολλά ονόματα. Όχι, δεν ήταν διάσημα cameos που έριχναν λίγη από τη λάμψη τους σε αυτή την σκληρή και δυσπεπτη ταινία. Ήταν οι άνθρωποι που τα έζησαν, που συμμετείχαν σ'αυτά τα γεγονότα.
Δεν χρειάζονταν οι τίτλοι για να μου το υπενθυμίσουν. Ούτε να διαβάσω για άλλη μια φορά την ανεστραμμένη ημερομηνία 9/11 στα γράμματα του τέλους. Γιατί κάθε δευτερόλεπτο που την παρακολουθούσα, ήξερα πως αναφέρεται σε κάτι πραγματικό. Και το επαναλάμβανα στον εαυτό μου, μήπως και το συνηθίσει.
Απομαγνητοφωνημένες συνομιλίες, μαύρα κουτιά, πλάνα ειδήσεων.
Και εγω για άλλη μια φορά στην απέναντι πλευρά της οθόνης να κοιτάω με ανοιχτό το στόμα. Και να μην το πιστεύω. Για άλλη μια φορά.
Όπως εκείνο το μεσημέρι, που τρώγοντας το μεσημεριανό μου μπροστά στην τηλεόραση, έβλεπα τους συγκεχυμένους και τρομοκρατημένους τίτλους να περνάνε μπορστά στην οθόνη μαζί με πρωτόγνωρες εικόνες που, μαζί με τα δράματα που ακολούθησαν (και εξακολουθούν), λίγο καιρό αργότερα θα γίνονταν αυτονόητο μέρος της συλλογικής μνήμης: Σα να γεννηθήκαμε έχοντας αυτές τις εικόνες σφηνωμένες στο μυαλό μας. Έχοντας αυτή την αντίληψη για τον κόσμο. Σαν να μην υπήρχε ο κόσμος πριν.
Έχουν περάσει 6 χρόνια. Πολύ μικρό διάστημα για να γυρίσεις πίσω και να μπορέσεις να δεις κάτι τέτοιο αντικειμενικά. Ήδη έχουν πέσει πολλοί στην παγίδα. Γιατί δεν είναι μόνο το ίδιο το γεγονός. Είναι η οπτική. Είναι η ίδια η αντίληψη μας για τον κόσμο. Mετά από εκείνη την ημέρα -και δεν είναι απλά μια φράση κλισε-, βλέπουμε τα πάντα διαφορετικά. Σχεδόν μανιχαϊστικά. Οι μεν δαιμονοποιούν τους δε, σαν να ήταν από πάντα έτσι, σαν να υπήρχε μια προαιώνια διαμάχη Καλού και Κακού.
Ο Greengrass δεν το έκανε. Γύρισε στο σημείο μηδέν, σε εκείνη τη μέρα που ο κόσμος άριχσε να βλέπει τα πάντα διαφορετικά και τον κοίταξε όπως πριν. Σαν να συμβαίνουν τα πάντα για πρώτη φορά ,μπροστά στην κάμερά του, σαν ντοκυμανταιρ: Πλήρως αποδραματοποιημένη, χωρίς μουσική υπόκρουση, η κάμερά του παρακολουθεί σαν εξωτερικός παρατηρητής. Σαν να μην ξέρουμε τι πρόκειται να συμβεί. Όπως τότε, όπως πριν. Οι Aραβες δεν αντιμετωπίζονται καχύποπτα, σαν υποψήφιοι τρομοκράτες στο αερδρόμιο, ούτε από τους συνεπιβάτες τους. Η αεροπειρατεία και η τρομοκρατία είναι έννοια πρωτόγνωρη στο κέντρο ελέγχου.
Υπάρχει ακόμα μια «προτρομοκρατική αθωότητα» που πλεον δεν μπορούμε ούτε καν να διανοηθούμε. Και ο Greengrass, μόλις μια 5ετία μετά, το καταφέρνει. Διαλέγει τον άσημο δευτεραγωνιστή, το τραγικό United 93 που δεν έφτασε στο στόχο του, και διηγείται όλη την ιστορία από εξωτερική σκοπιά. Σε μια εποχή προπαγάνδας και τρομολαγνείας εκατέρωθεν, ο Greengrass προσπαθεί να ελαχιστοποιήσει τις μεγαλοστομίες και να απογυμνώσει μια αλήθεια, με όσα κομμάτια του παζλ μπόρεσε να περισυλλέξει κάτω από τα συντρίμια του United 93.
«Μαμά να ξέρεις ότι σε αγαπάω. Αντίο». Όταν ακούς αυτή τη φράση στη διάρκεια μιας ταινίας, ευελπιστείς αρχικά ,πως το τέλος θα είναι διαφορετικό. Πως ο σκηνοθέτης με λίγη τραγική ειρωνία θα φέρει τελικά τη λύτρωση.
Ή πως τουλάχιστον σε προετοιμάζει για το τραγικό τέλος. Και βγάζεις τα χαρτομάντηλα. Και δακρύζεις.
Όταν όμως γνωρίζεις ποιό θα είναι το τέλος, σωπαίνεις. Και όταν γνωρίζεις πως αυτό συνέβη πραγματικά, κλαις. Χωρίς να προλάβεις να πάρεις χαρτομάντηλα.
Γιατί παρακολυθείς το United 93 στην τελευταία του πτήση.
Μαριάννα Ράντου
7 σχόλια:
Τέλλο, θυμάσαι πού το (πρωτο)είδες αυτό; :);)
BERLIN UBER ALLES -))
Μαριάννα, συγχαρητήρια για το κείμενο, ιδού οι ενστάσεις μου - κουβέντα να γίνεται:-)
Δίνεις μεγάλη έμφαση στη διάσταση του "πραγματικού" στην ταινία. Σίγουρα βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να παρασυρόμαστε και να πιστεύουμε ότι μια ταινία μπορεί να λέει την αλήθεια. Είναι αδύνατον. Δεν γνωρίζουμε τι συνέβη σ' εκείνο το αεροπλάνο, και καλό είναι να κρατάμε μικρό καλάθι. Όσο για αυτά τα "based on a true story", είναι μόνο για λαϊκή κατανάλωση. Ακόμα και στα ντοκιμαντέρ και τα ρεπορτάζ η δυσπιστία είναι η δέουσα στάση.
Πολλές φορές δε, όσο πιο "πραγματική" προσπαθεί να είναι μια ταινία, τόσο πιο ψεύτικη καταλήγει. Παράδειγμα πολλές από τις ερμηνείες των "as himself" πρωταγωνιστών. Το πλάνο της αντίδρασης των ελεγκτών στο πύργο του αεροδρομίου όταν βλέπουν το αεροπλάνο να πέφτει στον ουρανοξύστη κερδίζει επάξια το Όσκαρ χειρότερης ηθοποιίας.
Όσο για τη "συγκινητική" διάσταση της ταινίας: Η όντως συγκινητικότατη ατάκα "Μαμά να ξέρεις ότι σε αγαπώ. Άντίο" είναι τελείως απολιτίκ και θα μπορούσε να ειπωθεί σε πλήθος περιστάσεων. Τα γεγονότα της 9/11 ήταν όμως πρωτίστως πολιτικά. Επ' αυτού η ταινία αρθρώνει έναν έμμεσο, καθεστωτικό λόγο, που περνάει υπόδόρια...
Η ταινία ξεχωρίζει πάντως για τον καλό ρυθμό της και τον αποδραματοποιημένο της τόνο.
παναγιωτη thnx για τις ενστασεις!
τη διασταση της πολιτικης ταινιας που λες την εχω υποψη μου και ειναι μια θεση που βεβαια ενισχυεται απο το γεγονος οτι η ταινια γυριστηκε σε τοσο μικρο χρονικο διαστημα απο το συμβαν. και επειδη η αληθοφανεια της ταινιας ειναι πραγματι αξιοπροσεκτη, εκανα μια μινι research (πολυ μινι) για να δω πανω κατω σε τι πραγματικα γεγονοτα βασιστηκε, πριν γραψω.
Να απνατησω λοιπον,οσο μπορω, στα σημεια: ειναι αυτονοητο πως μια τετοια ταινια θα ειναι πολιτικη, αφου αναφερεται σε ενα κατεξοχην πολιτικο γεγονος. και φυσικα δεν μπροει να αναφερεται "στην" αληθεια, γιατι πολυ απλα δεν υπαρχει μια αληθεια σε καθε πραγμα, πολλω δε μαλλον σε μια πολιτικη πραξη (και η ιδια η τρομοκρατικη κινηση, απο την πλευρα που θα την δει κανεις μπορει να χαρακτηριστει ακομα ακομα και ως "καλη" ή "κακή"). (Προσωπικα μαλιστα συμφωνω απολυτα στην παρατηρηση σου πως ουτε τα ντοκυμαντερ ειναι αντικειμενικα- αν δεν υπηρετουν σκοπιμοτητα, επηρεαζονται αναγκαστικα απο την οπτικη του σκηνοθετη-οπως εδω).
η ταινια λοιπον προφανως ειναι γεματη υποκειμενικοτητες. οι ιστοριες των ανθρωπων που το εζησαν ειναι υποκειμενικες, ο τροπος που το ειδαμε τοτε (μας το προβαλλαν) ειναι υποκειμενικος, ο τροπος που το διαβασε ο greengrass ηταν υποκειμενικος. οταν εισαι απο τη "μια πλευρα" του κοσμου, οπως εχει σημερα χωριστει, ειναι πρακτικα αδυνατον να δεις την εικονα σφαιρικα (οχι σχεδον, κατα τη γνωμη μου απολυτως αδυνατον).
δεν μπορω λοιπον να μην συγχαρω τον greengrass που εκανε αυτη την προσπαθεια να αγγιξει το θεμα οχι με τη συνηθη "δυτικη" οπτικη. και να την κανει και τοσο καλη (γιατι καλλιτεχνικα το αποτελεσμα ειναι αρτιοτατο-για τη σκηνη που αναφερεις though εχεις πολυ δικιο).
προσωπικα, με αυτα που ειδα και διαβασα, πειστηκα πως βασιστηκε σε οσα πραγματικα γεγονοτα βρηκε. και εβγαλε αυτη την ταινια ως αποτελεσμα. αν απο εκει και περα, οπως διαβασα σε αλλες πηγες, ο greengrass βρηκε αλλες αληθειες (πχ πως δεν υπηρξε η "ηρωικη αντιδραση" των επιβατων και πως στην πραγματικοτητα το εριξαν τα αμερικανικα μαχητικα) και γυρισε επι τουτου την ταινια για να προωθησει την "κρατικη αληθεια", τοτε τι να πω, παω πασο (σε μερικα χρονια ο τριανταφυλλοπουλος των ΗΠΑ θα βρει τα μαυρα κουτια και θα γινει μπουγιο).
αλλα επειδη τεινω να μην πιστευω οτιδηποτε συνωμοσιολογικο μεχρις αποδειξεως του εναντιου, θεωρω την ταινια αξια συγχαρητηριων για τη δεδομενη αντικειμενικοτητα της και για το γεγονος οτι πηρε ενα τοσο συναισθηματικα φορτισμενο γεγονος και καταφερε να το αποδραματοποιησει σε τοσο συντομο χρονικο διαστημα, καταφερνοντας να μην δαιμονοποιησει (ακομα περισσοτερο) την τρομοκρατια. Οποτε δεν μπηκα στη διαδικασια να τη σχολιασω πολιτικα, αλλα συναισθηματικα, οπως συνηθιζω.
ουφ! αυτα!. σορυ για το δευτερο σεντονι και παλι thnx που μπαινεις στον κοπο να το διαβασεις και να ασχοληθεις!
marianna λαϊκίζετε επικίνδυνα ή μου φαίνεται; Επειδή ο παραλογισμός είναι αυτός που στην Ελλάδα έχει περάσει υποδόρια, περιμένω τουλάχιστον εκεί μια πολιτιστική αντίσταση.
Ως τότε μάλλον θα υπομένετε την υποδοχή του... "αγίου φωτός" με τιμές αρχηγού κράτους.
Άκου η τρομοκρατία πολιτική πράξη! Ευχαριστώ, αλλά σαρία δεν θα πάρω!
το οτι χαρακτηριζω την πραξη "πολιτικη" δεν σημαινει ουτε οτι τη δικαιολογω ουτε ακομα περισσοτερο οτι τη νομιμοποιω.
ειχε ομως μια πολιτικη σκοπιμοτητα και εχει πολιτικα αποτελεσματα. το οτι ειναι απολυτως κατακριτεα και ειδεχθης ως πρακτικη δεν σημαινει οτι δεν ειναι πολιτικη πραξη (ετσι οπως αντιλαμβανομαι εγω την εννοια τουλαχιστον). το οτι προσπαθω να δω το θεμα ψυχραιμα, δεν σημαινει πως ειμαι.. "υποστηρικτρια των τρομοκρατων", αν αυτο υπονοεις. καθε αλλο.
και δεν λαϊκιζω, γιατι πολυ απλα δεν εχω καποιο "ποιμνιο" για να καθοδηγησω. τη γνωμη μου λεω.
Ο λαϊκιστής δεν είναι μόνο αυτός που θέλει να καθοδηγήσει. Μπορεί (δεν αναφέρομαι στη marianna, γενικά το λέω) να υιοθετεί ευχάριστες απόψεις και αβανταδόρικες θέσεις για πολλούς άλλους λόγους.
Ως προς το πρώτο σκέλος, alles klar Frau Komissarin!
Δημοσίευση σχολίου