MIRAL

Σκηνοθεσία: Julian Schnabel

Παίζουν: Hiam Abbass, Freida Pinto, Yasmine Al Massri, Siddig Hani

ΗΠΑ/Γαλλία/Ισραήλ/Ινδία, 2010. Διάρκεια: 112΄

Δεν θα μπορούσαμε να βρούμε καταλληλότερη ταινία για να σας προτείνουμε μέσα σε αυτή την αποπροσανατολιστική και άκρως αποπροσανατολισμένη προεκλογική περίοδο που διανύουμε, από αυτό το ανθρώπινο δράμα που εξελίσσεται με φόντο την μεσανατολική διένεξη. Αγκαλιάζοντας σχεδόν μισό αιώνα ισραηλινοπαλαιστινιακής διαμάχης, από τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ το 1947 μέχρι την – ανεφάρμοστη μέχρι σήμερα - συμφωνία του Όσλο το 1993, με την οποία τερματίστηκε η πρώτη Ιντιφάντα του 1987, το Μιράλ εστιάζει όχι μόνο στη ζωή του ομώνυμου κοριτσιού, που μεγάλωσε στα χρόνια της Ιντιφάντα και διχάστηκε ανάμεσα στην ανάγκη να υπακούσει στις γονικές επιταγές για μόρφωση και προκοπή και στην εσωτερική ανάγκη για πολιτικό πατριωτικό αγώνα, αλλά και στη ζωή της Χιντ Χουσέινι, μιας εύπορης Παλαιστίνιας, η οποία αφιέρωσε τη ζωή της στην ίδρυση και λειτουργία ενός ορφανοτροφείου-σχολείου για τα ορφανά-θύματα του πολέμου της Παλαιστίνης.

Ο – εβραϊκής καταγωγής – αμερικάνος σκηνοθέτης Τζούλιαν Σνέιμπελ (Μπασκιά, Πριν πέσει η νύχτα) διασκευάζει το ομότιτλο ευπώλητο αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα της παλαιστίνιας Ρούλα Τζιμπρίλ, για να μας δώσει μια ταινία επικών διαστάσεων, η οποία φιλοδοξεί να θέσει το παλαιστινιακό ζήτημα μέσα στο οικουμενικό πλαίσιο μιας ευκρινώς γυναικείας οπτικής, η οποία δίνει έμφαση στη σημασία της παιδείας για την υπέρβαση των εθνικών και πολιτικών αντιθέσεων και την εξεύρεση συναινετικών λύσεων. Οι επικρίσεις φυσικά είναι εύκολες και ελλοχεύουν παντού: η ταινία επιχειρεί εμφανώς να «στρογγυλέψει τις άκρες» και, παρότι δεν μπορεί να αποφύγει την παρουσίαση της βίας (η δεκαεξάχρονη Μιράλ συλλαμβάνεται σε διαδήλωση και βασανίζεται κατά τη διάρκεια ανάκρισης, ο ισραηλινός στρατός γκρεμίζει σπίτια Παλαιστινίων), αποφεύγει σαφώς την υπερβολική εστίαση σε αυτά, δείχνοντας μια σαφή προτίμηση στην αστική τάξη, η οποία διαθέτει την πολυτέλεια να ενδιαφέρεται και να χρηματοδοτεί την παιδεία και να ονειρεύεται, μέσα σε όλη αυτή την απελπισία, ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά της. Η παιδεία νοείται βεβαίως ως ένα οικουμενικό ιδανικό, και όχι σαν ένα εργαλείο καλλιέργειας μιας εθνικής ή πολιτικής συνείδησης που θα μπορούσε να οξύνει την σύγκρουση. Η ιδεολογική πρακτική της Χιντ Χουσέινι είναι σαφής: αποστασιοποίηση από τα πολιτικά δρώμενα, ουδετερότητα, ειρηνική συμβίωση. Οι πολιτικοί και εθνικοί αγώνες νοούνται ως δουλειά των ανδρών και της εργατικής τάξης. Παιδεία σημαίνει οικουμενικές αξίες, ανθρωπιά, αλληλοκατανόηση, σωφροσύνη, ψυχραιμία, αυτοσυγκράτηση, και βέβαια, αγάπη του εαυτού πάνω απ’ όλους και όλα. Έτσι, η Μιράλ στο τέλος εξασφαλίζει μια υποτροφία και διαφεύγει στο εξωτερικό, για να ακολουθήσει στη συνέχεια δημοσιογραφική καριέρα.

Η ταινία είναι σκηνοθετικά άψογη, με θαυμάσια οπτικά και αφηγηματικά ευρήματα, σύνθετο μοντάζ και πρωτότυπη δομή. Πάσχει βέβαια από τα γνωστά κουσούρια των διεθνών παραγωγών, ήτοι ένα αλλοπρόσαλλο διεθνές καστ άνευ συνοχής, χρήση σπαστών αγγλικών ως μητρικής γλώσσας από… εβραίους και παλαιστίνιους, μουσική επένδυση – ετερόκλητο ποτ πουρί, παρόλ’ αυτά όμως είναι άκρως χρήσιμη όχι μόνο για μια ευαισθητοποίησή μας πάνω στο παλαιστινιακό ζήτημα, όχι μόνο σαν ύμνος πάνω σε μια γυναικεία-οικουμενική ματιά, αλλά και σαν μια ύστατη υπενθύμιση σε μας πριν από τις εκλογές της 17ης Ιουνίου. Μια υπενθύμιση της σημασίας της σωφροσύνης και της συγχώρεσης, αλλά και της αξίας της μέσης, και αναγκαστικά συμβιβαστικής, λύσης. Ας αντλήσουμε τη δύναμη από μέσα μας, έστω και στο παραένα, να υπερβούμε τις αντιθέσεις και τα εύκολα κηρύγματα μίσους και να επιλέξουμε μετριοπαθείς, συναινετικές, ενωτικές φωνές, που αποτελούν και τη μοναδική ελπίδα μας εν μέσω κρίσης να αποφύγουμε τα χειρότερα, τα οποία δυστυχώς δεν θα έχουν μόνο οικονομική, αλλά και ευρύτερα πολιτική και κοινωνική διάσταση. Γιατί το αυγό του φιδιού εκκολάπτεται ανενόχλητο ακριβώς εκεί όπου δεν το περιμένει κανείς, συχνά, όπως εντοπίζει ο Μάνος Χατζιδάκις στο υπέροχο κείμενό του για το φασισμό, με τη μορφή "λαϊκών αιτημάτων και διεκδικήσεων". Και όταν το τσόφλι σπάσει, θα είναι πλέον αργά…

Αγγελος Γιάννου