MOON του Ντανκαν Τζόουνς

Του Παναγιωτη Παναγοπουλου απο την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Σαν φόρος τιμής στο «εξωγήινο» παρελθόν του πατέρα του, αλλά στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας του ’70 και των αρχών του ’80 μοιάζει το «Moon», το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Ντάνκαν Τζόουνς. Αν το συνηθισμένο όνομά του δεν λέει πολλά, το όνομα Ντέιβιντ Μπόουι λέει σίγουρα πολλά περισσότερα. Ο 38χρονος Τζόουνς είναι γιος του Μπόουι, του οποίου το αληθινό επώνυμο είναι Τζόουνς. Ο διάσημος ροκ σταρ που έκανε καριέρα με την περσόνα του Ζίγκι Στάρνταστ και έπαιξε τον εξωγήινο στον «Ανθρωπο που έπεσε στη Γη», υπήρξε μια σαφής επιρροή για τον γιο του.
Ο Τζόουνς, που πριν από το μεγάλου μήκους ντεμπούτο του είχε κάνει μια μικρού μήκους ταινία -επιστημονικής φαντασίας κι αυτή- και πολλά διαφημιστικά, έχει γυρίσει την ιστορία ενός αστροναύτη, η τριετής παραμονή του οποίου λήγει σε έναν διαστημικό σταθμό που βρίσκεται στη Σελήνη. Ο Σαμ που θα έχει ένα ατύχημα, θα συνέλθει και θα δει να τον περιθάλπει ο Γκέρτι, το ομιλόν ρομπότ του σταθμού (με τη φωνή του Κέβιν Σπέισι), αλλά και ο… εαυτός του.
Η αρχική έκπληξη θα δώσει τη θέση της στην απορία, την αμφιβολία για την ψυχική κατάσταση του Σαμ, αλλά και το σοκ, όταν διαπιστώσει ότι ο εαυτός του που βρίσκεται μαζί του στον διαστημικό σταθμό, είναι ο κλώνος του ή μάλλον ένας από τους αναλώσιμους κλώνους του. Οι υπόλοιπες ημέρες θα περάσουν με την προσπάθεια του Σαμ και του Σαμ να λύσουν το μυστήριο της συνύπαρξής τους στον σταθμό, της σκοπιμότητας που υπάρχει πίσω από την περιορισμένη επικοινωνία τους με τη Γη, αλλά και μίας ακόμη απορίας. Ο πρώτος Σαμ είναι και ο αρχικός ή μήπως και ο ίδιος είναι κλώνος;
Ελάχιστα εφέ
Το «Μoon», το οποίο χρησιμοποιεί ελάχιστα ειδικά εφέ, μοιάζει να είναι κάτι ανάμεσα σε ταινία επιστημονικής φαντασίας και θεατρικό έργο, με τη δράση να εξελίσσεται κυρίως μέσα στον κλειστοφοβικό χώρο του διαστημικού σταθμού. Ο τρόπος που έχει γυριστεί, θυμίζει ένα από τα κορυφαία δείγματα του είδους, το «2001, Οδύσσεια του Διαστήματος» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, το οποίο ο Ντάνκαν Τζόουνς θεωρεί βασική πηγή έμπνευσής του. «Αυτό που προσπάθησα να κάνω είναι μια ταινία που να έχει θέμα τους ανθρώπους και όχι να πηγαίνει από το ένα εφέ στο άλλο, κάτι που συμβαίνει στις περισσότερες σύγχρονες ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Οι ταινίες που αγάπησα μεγαλώνοντας ήταν τα φιλμ επιστημονικής φαντασίας του ’70 και των αρχών του ’80, που είχαν να κάνουν περισσότερο με τους ανθρώπους και το πώς επηρεάζονται από το περιβάλλον μέσα στο οποίο βρίσκονται. Ανεξάρτητα από το αν είχαν να κάνουν με φουτουριστικές ιστορίες ή εξωγήινους, αυτές ήταν οι ταινίες που αγάπησα μεγαλώνοντας. Ετσι προσπάθησα να κάνω κι εγώ κάτι τέτοιο. Ενα είδος ταινίας που να μοιάζει μ’ αυτές τις παλιές. Ανάμεσα σ’ αυτές τις ταινίες, η “Οδύσσεια του Διαστήματος” είναι η απόλυτη αναφορά. Για όποιον ασχολείται με την επιστημονική φαντασία, η ταινία αυτή είναι σαν ο παππούς όλων των άλλων. Για μένα είναι ένα μεγάλο ορόσημο και υπάρχει μια μεγάλη ομοιότητα ανάμεσα στους χαρακτήρες του Γκέρτι και του HAL, του ρομπότ από την “Οδύσσεια του Διαστήματος”. Περισσότερο όμως αναφέρθηκα στις ταινίες που ακολούθησαν και επηρεάστηκαν από αυτή την ταινία, παρά στην ίδια».
Παρά το γεγονός ότι ταινίες σαν την «Οδύσσεια του Διαστήματος» έχουν επηρεάσει πολλούς σύγχρονους σκηνοθέτες, ταινίες αυτής της κατηγορίας δεν γυρίζονται συχνά σήμερα, «Δεν ξέρω γιατί», αναρωτιέται και ο Τζόουνς. «Εχω ωστόσο μια θεωρία. Νομίζω ότι την τελευταία εικοσαετία οι δημιουργοί έχουν επιτρέψει στους εαυτούς τους να ντρέπονται κατά κάποιον τρόπο για τη φιλοσοφική πλευρά της επιστημονικής φαντασίας Είναι ανεκτό να ενθουσιαζόμαστε με τα εντυπωσιακά τεχνικά εφέ και να κοιτάμε με ανοιχτό το στόμα τους πρωτόγνωρους ορίζοντες που ανοίγονται, αλλά δεν πρέπει να το παίρνουμε και πολύ στα σοβαρά. Εχουμε πείσει τους εαυτούς μας ότι η επιστημονική φαντασία πρέπει να είναι κάτι το επιπόλαιο, κάτι που αφορά μόνο τους ελαφρόμυαλους εφήβους. Μας έχουν πει ότι τα παλιά φιλμ, τα “Outland” και τα “Blade Runner” ήταν πολύ καταθλιπτικά, πολύ κλαψιάρικα. Νομίζω ότι αυτό είναι γελοίο. Οι άνθρωποι που εκτιμούν το είδος της επιστημονικής φαντασίας θέλουν το καλύτερο για τον κόσμο, αλλά αντιλαμβάνονται ότι μαθαίνεις πολλά εξερευνώντας και τις περισσότερο δυσοίωνες εκδοχές γι’ αυτόν. Γι’ αυτό ακριβώς το “Blade Runner» ήταν τόσο ιδιοφυές. Χρησιμοποίησε το μέλλον για να μας κάνει να κοιτάξουμε τις βασικές ανθρώπινες αξίες με μια φρέσκια ματιά. Κατανόηση. Ανθρωπιά. Πώς ορίζει κανείς αυτά τα πράγματα; Ηθελα να καταπιαστώ μ’ αυτά τα ερωτήματα».
Στη NASA
Ο Τζόουνς έχει πραγματική εμμονή με το Διάστημα και με την επιστημονική φαντασία. Σπούδασε Φιλοσοφία στο κολέγιο του Γούστερ και η διατριβή του είχε θέμα «Πώς να δολοφονήσεις τον φίλο σου το κομπιούτερ: μια έρευνα για το πρόβλημα του πνεύματος και του σώματος και πώς συνδέεται με την υποθετική δημιουργία μιας σκεπτόμενης μηχανής». Επειτα από την επιτυχημένη πορεία του «Moon» σε φεστιβάλ, όπως του Σάντανς και την αγορά του για διεθνή διανομή, ο Τζόουνς είχε τη χαρά να τού ζητηθεί να προβάλει την ταινία στη NASA, στο πλαίσιο μιας σειράς διαλέξεων, όπου με τους επιστήμονες του οργανισμού συζητήθηκαν πολύ σοβαρά οι επιλογές του Τζόουνς σε ό,τι αφορά τις επιλογές του σε σχέση με τους χώρους και τις σκηνικές επιλογές. Και όπως αποδείχθηκε, το ένστικτό του ήταν σωστό, αφού επιστήμονες στη NASA εργάζονται ερευνώντας την πιθανότητα ανάπτυξης σεληνιακών καταφυγίων, με τον τρόπο που ο Τζόουνς το παρουσιάζει στην ταινία.
Η σχέση του Ντάνκαν Τζόουνς με την επιστημονική φαντασία είναι κάτι που όπως φαίνεται θα συνεχιστεί στο μέλλον. Ηδη σχεδιάζει την επόμενη ταινία του, που θα συνδέεται με το «Moon», ενώ στόχος του είναι να ολοκληρώσει μια τριλογία με αυτό το θέμα. Ακόμη και ένα διαφορετικό σχέδιό του όμως, έχει κι αυτό να κάνει με την επιστημονική φαντασία. Πρόσφατα ο Τζόουνς ανακοίνωσε ότι θα σκηνοθετήσει μια ακόμη ταινία επιστημονικής φαντασίας με τον τίτλο «Mute» που θα διαδραματίζεται στο Βερολίνο του μέλλοντος, μια πόλη που θα έχει την ατμόσφαιρα του «Blade runner», μιας ταινίας που ο Τζόουνς θαυμάζει απεριόριστα.
Kλείσιμο